Holi Festival होळी सणाचा उत्साह देशभरात ओसंडून वाहत असतो. रंगांचा सण भारतासह जगभरात हिंदू बांधव मोठ्या उत्साहात साजरा करतात. लोकं एकत्र येतात आणि आनंदात सण साजरा करतात. कुटुंब, मित्र मंडळी आणि अनोळखी लोकं सुद्धा या उत्सवाह मोठ्या संख्येने सहभाग घेत असतात. त्यामुळे मोठ्या प्रमाणात गर्दी सारखी परिस्थिती निर्माण होते. याच गोष्टीचा गैरफायदा काही टवाळखोरांकडून घेतला जातो. महिलांना त्रास देणे, मुद्दाम त्यांना रंग लावने, अश्लील हावभाव करणे, गर्दीचा फायदा घेत चुकीचा स्पर्श करणे, अशा घटना वारंवार घडत आल्या आहेत. असे अनेक व्हिडीओ सुद्धा सोशल मीडियावर व्हायरल झाले आहेत. परंतु आपल्या धर्मात आणि संस्कृतीत या गोष्टींना अजिबात थारा नाही. सण हा सणाप्रमाणेच साजरा झाला पाहिजे. या सणाचे पावित्र्य जर भंग करण्याचा कोणी प्रयत्न करत असेल, तर त्याला वेळीच धडाही शिकवता यायला हवा. महिलांनी धुलिवंदन किंवा रंगपंचनी खेळताना काय काळजी घ्यावी. तसेच पुरुषांनी महिलांची कशी काळजी घ्यावी याचा थोडक्यात आढावा घेणार आहोत.
होळी दरम्यान महिलांना येणाऱ्या आव्हाने
१. चुकीचा शारीरिक संपर्क
होळी हा पारंपारिकपणे एक सण आहे जिथे लोक एकमेकांना रंग लावतात आणि एकत्र सण साजरे करतात. तथापि, कधीकधी या सहभागाचा गैरवापर केला जातो. चुकीचा स्पर्श किंवा छळाच्या निमित्त म्हणून केला जातो. रंग लावण्याच्या बहाण्याने महिलांना अनेक वेळा त्रासाचा सामना करावा लागला आहे. त्यामुळे अनोळखी व्यक्तीला रंगा लावू नये तसेच लावू देऊ नये.
२. रंगांचा असहमतीने वापर
होळीच्या मूलभूत पैलूंपैकी एक म्हणजे रंगांशी खेळणे. दुर्दैवाने, काही लोक या उत्सवाचा फायदा घेऊन महिलांना त्यांच्या संमतीशिवाय रंग लावतात, ज्यामुळे त्यांना अस्वस्थता येते किंवा सार्वजनिक उत्सवांमध्ये सहभागी होण्यास भीती वाटते.
३. भांग आणि मद्यपानामुळे होणारे गैरवर्तन
होळीचा संबंध अनेकदा भांग (गांजापासून बनवलेले पेय) आणि अल्कोहोलच्या सेवनाशी जोडला जातो. उत्सवाचा जबाबदारीने आनंद घेणे स्वीकार्य असले तरी, जास्त प्रमाणात नशेमुळे हिंसक वर्तन होऊ शकते, ज्यामुळे प्रतिबंध कमी होतो आणि गैरवर्तन आणि छळाच्या घटनांमध्ये वाढ होते.
४. पाण्याचे फुगे आणि पिचकारीचा गैरवापर
पाण्याचे फुगे आणि पिचकारी खेळणे हा होळीचा एक मजेदार भाग असला तरी, काही व्यक्ती महिलांना अयोग्यरित्या लक्ष्य करून त्यांचा गैरवापर करतात. चिखल किंवा हानिकारक रसायनांसारख्या अप्रिय पदार्थांनी भरलेल्या फुगे फेकले जातात. त्यामुळे जखमी झालेल्या घटना घडल्या असून तशा बातम्या सुद्धा वृत्तपत्रांमध्ये आल्या आहेत.
५. सार्वजनिक जागेवर अतिक्रमण
गर्दीच्या सार्वजनिक होळीच्या कार्यक्रमांमध्ये महिलांना अनेकदा असुरक्षित वाटते जिथे पुरुषांचे मोठे गट जागेवर वर्चस्व गाजवतात. सार्वजनिक उत्सवांमध्ये पुरेशा सुरक्षेचा अभाव हा प्रश्न आणखी वाढवतो, ज्यामुळे महिलांना निर्भयपणे उत्सवात पूर्णपणे सहभागी होणे कठीण होते.
होळी दरम्यान संमतीचे महत्त्व
होळी हा आनंद आणि एकतेचा उत्सव आहे, परंतु याचा अर्थ समोरच्या व्यक्तीची संमती गरजेची नाही, असा होत नाही. जीवनाच्या सर्व पैलूंमध्ये, उत्सवांसह, सर्वच घटकांमध्ये संमती महत्त्वाची आहे. होळी हा रंग लावण्याचा सण असल्याने, प्रत्येक व्यक्तीला, विशेषतः महिलांना, त्यांच्या इच्छेविरुद्ध सहभागी होण्यास भाग पाडणे चुकीचे आहे.
होळीमध्ये संमती घेण्यास प्राधान्य द्या
- मौखिक किंवा अशाब्दिक – रंग लावण्यापूर्वी नेहमी विचारा. जर कोणी नकार दिला तर त्यांच्या निवडीचा आदर करा. त्यांना रंग लावू नका.
- आपली पायरी ओळखा – एखादी व्यक्ती होळी खेळत आहे म्हणून याचा अर्थ असा नाही की ती शारीरिक संपर्कात आरामदायक आहे.
- देहभाषा समजून घेणे – जर कोणाला अस्वस्थ वाटत असेल तर त्यांना रंग लावू नका.
- नाही म्हणजे नाही – जर एखाद्या महिलेने सहभागी होण्यास नकार दिला तर तिच्या निर्णयाचा प्रश्न न विचारता आदर केला पाहिजे.
होळी दरम्यान महिलांसाठी सुरक्षिततेचे उपाय
व्यवस्थात्मक बदल आवश्यक असला तरी, महिला सुरक्षित होळीचा अनुभव सुनिश्चित करण्यासाठी काही खबरदारी घेऊ शकतात.
१. सुरक्षित जागांमध्ये उत्सव साजरा करण्याचे नियोजन करा
खाजगी पार्ट्या, गृहनिर्माण संस्था किंवा महिला-अनुकूल सार्वजनिक कार्यक्रमांसारख्या परिचित ठिकाणी होळी साजरी करण्याचा पर्याय निवडा. अज्ञात किंवा गर्दीच्या ठिकाणी जाणे टाळा जिथे सुरक्षा उपाय पुरेसे नाहीत. जिथे आपल्या ओळखीच कोणीही नाही, अशा ठिकाणी जाणे महिलांनी टाळलं पाहिजे.
२. आरामदायी आणि चांगले कपडे
अस्वस्थता टाळण्यासाठी योग्य कव्हर देणारे आरामदायी कपडे घाला. प्रत्येकाला त्यांच्या मनाप्रमाणे कपडे घालण्याचा अधिकार आहे.
३. आपल्या ग्रूपसोबत रहा
ग्रूपसोबत राहिल्याने टवाळखोरांची नजर महिलांवर पडत नाही. आणि जर पडलीच तर त्यांचा योग्य तो समचार घेता येतो. त्यामुळे महिलांनी आपल्या ग्रूपसोबत म्हणजेच मित्रांसोबत, कुटुंबासोबत धुलिवंदन साजरे केले पाहिजे.
४. सुरक्षिततेच्या आवश्यक वस्तू सोबत ठेवा
– रासायनिक रंगांपासून डोळ्यांचे संरक्षण करण्यासाठी सनग्लासेस
– केस झाकण्यासाठी स्कार्फ किंवा दुपट्टा
– स्वच्छतेसाठी पाण्याची एक छोटी बाटली आणि ओले पुसणे
– गरज पडल्यास पेपर स्प्रे किंवा स्वसंरक्षण साधन
५. सेंद्रिय रंग वापरा
त्वचेला अनुकूल आणि सुरक्षित असलेल्या नैसर्गिक आणि सेंद्रिय रंगांचा वापर करण्यास प्रोत्साहित करा. रासायनिक रंगांमुळे कधीकधी एलर्जी सारख्या समस्या निर्माण होऊ शखतात.
६. आपत्कालीन संपर्कांचा पर्याय
आपत्कालीन संपर्क तुमच्या फोनमध्ये सेव्ह असले पाहिजे. जसे की,
– कुटुंबातील सदस्य आणि मित्र
– स्थानिक पोलीस स्टेशनचे नंबर
– महिलांचे हेल्पलाइन नंबर (जसे की भारतातील १०९१)
७. तुमच्या सभोवतालच्या परिसराची जाणीव ठेवा
सार्वजनिक कार्यक्रमात असाल तर बाहेर पडण्याचे मार्ग, सुरक्षा कर्मचारी आणि जास्त कुटुंबे आणि महिला असलेल्या ठिकाणांची काळजी घ्या.
समुदाय आणि अधिकारी महिलांची सुरक्षितता कशी सुनिश्चित करू शकतात
होळीचे आदरयुक्त वातावरण निर्माण करणे ही सामूहिक जबाबदारी आहे. समुदाय आणि स्थानिक अधिकारी विविध पावले उचलू शकतात महिलांसाठी हा सण अधिक सुरक्षित होईल, यासाठी प्रयत्न करू शकतात.
१. कायद्याची कडक अंमलबजावणी
– होळीच्या काळात सार्वजनिक ठिकाणी पोलिसांची गस्त वाढवणे
– छळ करणाऱ्यांवर कडक कारवाई
– सार्वजनिक होळी कार्यक्रमांमध्ये विशेष महिला हेल्पलाइन क्रमांक आणि तक्रार केंद्र निर्मिती करणे
२. लिंग-संवेदनशील जागरूकता मोहिमा
– संमती आणि महिलांच्या सुरक्षिततेबद्दल सोशल मीडिया मोहिमा आणि पोस्टर्स
– आदरयुक्त वर्तनावर भर देणाऱ्या होळी कार्यक्रमांमध्ये सार्वजनिक घोषणा
– जबाबदार उत्सवासाठी शाळा आणि महाविद्यालयीन कार्यशाळा
३. महिलांसाठी नियुक्त सुरक्षित क्षेत्र
– मोठ्या होळी कार्यक्रमांमध्ये नियुक्त केलेले “महिला क्षेत्र” तयार करणे जिथे कुटुंबे आणि महिला निर्भयपणे सण साजरे करू शकतील
– अतिरिक्त आराम आणि सुरक्षिततेसाठी महिला सुरक्षा कर्मचारी तैनात करणे
४. सामुदायिक दक्षतेला प्रोत्साहन देणे
– उत्सवांवर देखरेख करण्यासाठी स्वयंसेवकांची नियुक्ती करून समुदायांमध्ये स्वयं-नियमन करण्यास प्रोत्साहन देणे
– गृहनिर्माण संस्था आणि परिसरांनी उत्सवांचे निरीक्षण आणि समावेशकता सुनिश्चित करावी
होळी दरम्यान पुरुषांना सहयोगी बनण्यास प्रोत्साहित करणे
होळी हा महिलांसाठी सुरक्षित आणि आदरणीय सण बनवण्यात पुरुषांची महत्त्वाची भूमिका आहे. सहयोगी असण्याचा अर्थ असा आहे:
– मित्र आणि अनोळखी लोकांमधील अनुचित वर्तनाला आव्हान देणे
– समवयस्कांना संमतीचे महत्त्व शिकवणे
– त्यांच्या सभोवतालच्या महिलांना सुरक्षित आणि आदरणीय वाटेल याची खात्री करणे
– त्यांना अस्वस्थता किंवा छळ जाणवेल अशा परिस्थितीत हस्तक्षेप करणे
होळी हा आनंदाचा, ऐक्याचा आणि सामाजिक अडथळ्यांना तोडण्याचा सण आहे, परंतु सण साजरे करताना कधीही महिलेच्या सुरक्षिततेचा आणि प्रतिष्ठेला ठेच पोहचून याची काळजी आपण घेतली पाहिजे. वैयक्तिक सीमांचा आदर करणे, संमतीला प्रोत्साहन देणे आणि आवश्यक ती खबरदारी घेणे हे सर्वांसाठी होळी आनंददायी बनवू शकते. होळी हा भीतीपेक्षा आनंदाचा सण राहील याची खात्री करणे ही व्यक्ती, समुदाय आणि अधिकाऱ्यांची सामूहिक जबाबदारी आहे. जागरूकता पसरवून आणि जबाबदार वर्तनाचे पालन करून, आपण खरोखरच होळी त्याच्या शुद्ध आणि समावेशक स्वरूपात साजरी करू शकतो.
चला होळी सर्वांसाठी सुरक्षित, आनंदी आणि आदरणीय बनवूया. तुम्हा सर्वांना होळीच्या हार्दिक शुभेच्छा.
Discover more from मराठी चौक विशेष
Subscribe to get the latest posts sent to your email.