दहावीचा एक टप्पा पूर्ण झाल्यानंतर 12 वी चा (Courses For Girls After 12th) महत्त्वाचा टप्पा पूर्ण होतो. विशेष करुन मुलींसाठी हा टप्पा खूप महत्त्वाचा असतो. आजही भारतामध्ये 12 वी उत्तीर्ण झाल्यानंतर मुलींच लग्न लावून दिलं जातं. मुलींची स्वप्न, त्यांची आवड या सर्व गोष्टींना हमखास हरताळ फासला जातो. परंतु गेल्या काही वर्षांमध्ये मुलींना आपलं नाणं खणखणीत वाजवत सर्वांना चकीत केलं आहे. विविध क्षेत्रांमध्ये मुली आपलं वर्चस्व गाजवत आहेत, स्वत:ला सिद्ध करत आहेत. याच अनुषंगाने हा ब्लॉग लिहिण्यात आला आहे. या ब्लॉगमध्ये 12 वी उत्तीर्ण झाल्यानंतर मुलींसाठी करिअरचे कोणकोणते पर्याय खुले होतात, याची आपण सविस्तर माहिती घेणार आहोत. त्यामुळे हा ब्लॉग शेवटपर्यंत नक्की वाचा आणि जास्तीत जास्त शेअर करा.
१२वी विज्ञान नंतर करिअर पर्याय
विज्ञान प्रवाह निवडलेल्या मुलींसाठी, आरोग्यसेवा आणि अभियांत्रिकीपासून उदयोन्मुख तंत्रज्ञान क्षेत्रांमध्ये आपला डंका वाजवता येतो.
अ. औषध आणि आरोग्यसेवा
अभ्यासक्रम:
- एमबीबीएस (बॅचलर ऑफ मेडिसिन आणि बॅचलर ऑफ सर्जरी)
- बीडीएस (बॅचलर ऑफ डेंटल सर्जरी)
- बीएएमएस (आयुर्वेद)
- बीएचएमएस (होमिओपॅथी)
- बी.एस्सी नर्सिंग
- बीपीटी (फिजिओथेरपी)
- बीएमएलटी (मेडिकल लॅब टेक्नॉलॉजी)
- फार्मसी (बी.फार्म)
करिअरच्या संधी:
- डॉक्टर, दंतचिकित्सक, नर्स, फिजिओथेरपिस्ट, फार्मासिस्ट, लॅब टेक्निशियन
- सार्वजनिक आणि खाजगी रुग्णालयांमध्ये संधी
- वैद्यकीय संशोधन, रुग्णालय प्रशासन आणि सार्वजनिक आरोग्यामध्ये पुढील विशेषज्ञता दरवाजे उघडते.
बी. अभियांत्रिकी आणि तंत्रज्ञान
अभ्यासक्रम:
बी.टेक / बी.ई. संगणक विज्ञान, इलेक्ट्रिकल, इलेक्ट्रॉनिक्स, सिव्हिल, मेकॅनिकल, बायोटेक्नॉलॉजी इत्यादी विविध क्षेत्रात.
करिअरच्या संधी:
- सॉफ्टवेअर इंजिनिअर, डेटा अॅनालिस्ट, सिव्हिल इंजिनिअर, मेकॅनिकल इंजिनिअर
- आयआयटी आणि एनआयटीमध्ये प्रवेश घेणाऱ्या महिलांची वाढती संख्या
- उत्कृष्ट प्लेसमेंट पॅकेजेस आणि जागतिक नोकरीच्या संधी
- सी. शुद्ध विज्ञान आणि संशोधन
अभ्यासक्रम:
भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, गणित, जीवशास्त्र किंवा सूक्ष्मजीवशास्त्र, अनुवंशशास्त्र इत्यादी विशेष क्षेत्रात बी.एससी.
करिअरच्या संधी:
- संशोधन शास्त्रज्ञ, प्रयोगशाळा तंत्रज्ञ, प्राध्यापक, तांत्रिक लेखक
- सीएसआयआर-नेट, गेट आणि जेएएम सारख्या स्पर्धात्मक परीक्षांमुळे प्रतिष्ठित संशोधन पदे मिळू शकतात
- डी. संगणक अनुप्रयोग आणि आयटी
अभ्यासक्रम:
- बीसीए (बॅचलर ऑफ कॉम्प्युटर अनुप्रयोग)
- बी.एससी. माहिती तंत्रज्ञान किंवा संगणक विज्ञानात
करिअरच्या संधी:
- वेब डेव्हलपर, अॅप डेव्हलपर, सायबरसुरक्षा विश्लेषक, UI/UX डिझायनर
- तंत्रज्ञान आणि सॉफ्टवेअर क्षेत्रात रस असलेल्यांसाठी आदर्श
१२वी कॉमर्स नंतर करिअर पर्याय
व्यवसाय, अर्थशास्त्र आणि वित्त याकडे कल असलेल्या मुलींसाठी वाणिज्य शाखेत उत्तम संधी उपलब्ध आहेत.
अ. चार्टर्ड अकाउंटन्सी (सीए)
- सर्वात प्रतिष्ठित आणि आव्हानात्मक करिअरपैकी एक
- सीए फाउंडेशन कोर्समध्ये प्रवेश घेऊन बारावीनंतर थेट पुढे जाऊ शकता
- सीए ऑडिटिंग, टॅक्सेशन, कन्सल्टन्सी आणि कॉर्पोरेट फायनान्समध्ये काम करतात
ब. कंपनी सेक्रेटरी (सीएस)
- कायदेशीर अनुपालन, कॉर्पोरेट गव्हर्नन्स आणि सेक्रेटरीअल कर्तव्ये यांचा समावेश आहे
- सरकारी आणि खाजगी दोन्ही क्षेत्रात वाढणारी एक सन्माननीय कारकिर्द
क. बॅचलर ऑफ कॉमर्स (बी.कॉम)
- अकाउंटिंग, फायनान्स, टॅक्सेशन किंवा मार्केटिंगसारख्या क्षेत्रात विशेषज्ञता मिळवू शकते
- एमबीए, एम.कॉम किंवा बँकिंग, एसएससी इत्यादी इतर स्पर्धात्मक परीक्षांसाठी फाउंडेशन.
ड. बीबीए (बॅचलर ऑफ बिझनेस अॅडमिनिस्ट्रेशन)
- व्यवस्थापन करिअरचे प्रवेशद्वार
- एचआर, मार्केटिंग, ऑपरेशन्स आणि स्ट्रॅटेजीमधील भूमिकांकडे नेणारे
- भविष्यात एमबीए करण्याचे ध्येय ठेवणाऱ्या मुलींसाठी आदर्श
ई. अर्थशास्त्र आणि सांख्यिकी
- बी.ए./बी.एससी. अर्थशास्त्र किंवा सांख्यिकी मध्ये
- धोरण निर्मिती, संशोधन, विश्लेषण, सरकारी नोकऱ्यांमध्ये करिअर
- एफ. बँकिंग आणि विमा
- बँकिंग आणि विमा (बीबीआय) मध्ये बी.कॉम. सारखे अभ्यासक्रम
- आयबीपीएस, एसबीआय पीओ, एलआयसी एएओ इत्यादी परीक्षांची तयारी
१२ वी कला/मानवशास्त्र नंतर करिअर पर्याय
जुन्या मिथकांच्या विपरीत, कला हा सर्वात उत्साही आणि वैविध्यपूर्ण प्रवाहांपैकी एक आहे ज्यामध्ये असंख्य करिअर संधी आहेत.
ए. पत्रकारिता आणि जनसंवाद
- अभ्यासक्रम: बीजेएमसी (पत्रकारिता आणि जनसंवाद पदवी), बी.ए. मास मीडियामध्ये
- करिअर: न्यूज अँकर, रिपोर्टर, कंटेंट क्रिएटर, पब्लिक रिलेशन, सोशल मीडिया स्ट्रॅटेजिस्ट
बी. कायदा
कोर्सेस: बीए एलएलबी (५ वर्षांची इंटिग्रेटेड लॉ डिग्री)
करिअर: वकील, कॉर्पोरेट वकील, कायदेशीर सल्लागार, न्यायपालिका, नागरी सेवा
न्याय आणि सामाजिक कारणांसाठी लढू इच्छिणाऱ्या महिलांसाठी कायदा हे एक आदरणीय क्षेत्र आहे
सी. मानसशास्त्र आणि समुपदेशन
कोर्सेस: मानसशास्त्रात बी.ए./बी.एससी.
करिअर: क्लिनिकल सायकॉलॉजिस्ट, कौन्सिलर, थेरपिस्ट, एचआर प्रोफेशनल
शाळा, रुग्णालये आणि कॉर्पोरेट वातावरणात मोठी मागणी
डी. डिझाइन आणि फॅशन
कोर्सेस: फॅशन डिझाइन, इंटिरियर डिझाइन, ग्राफिक डिझाइन, अॅनिमेशनमध्ये बॅचलर
संस्था: एनआयएफटी, एनआयडी, पर्ल अकादमी
करिअर: फॅशन डिझायनर, इंटिरियर डेकोरेटर, ग्राफिक डिझायनर, UI/UX तज्ञ
ई. हॉटेल मॅनेजमेंट आणि हॉस्पिटॅलिटी
कोर्सेस: बीएचएम (बॅचलर इन हॉटेल मॅनेजमेंट), बी.एससी. हॉस्पिटॅलिटी आणि केटरिंगमध्ये
करिअर: इव्हेंट मॅनेजमेंट, हॉटेल ऑपरेशन्स, टुरिझम मॅनेजमेंट
हॉस्पिटॅलिटी, ट्रॅव्हल आणि कम्युनिकेशनची आवड असलेल्या मुलींसाठी योग्य
एफ. सोशल वर्क अँड डेव्हलपमेंट
कोर्सेस: बीएसडब्ल्यू (बॅचलर इन सोशल वर्क), बी.ए. इन सोशियोलॉजी, पॉलिटिकल सायन्स
करिअर: एनजीओ सेक्टर, सोशल अ‍ॅडव्होकेसी, डेव्हलपमेंट शिक्षण, सीएसआर भूमिका
सरकार आणि नागरी सेवा
अनेक मुली देशाची सेवा करून बदल घडवण्याची आकांक्षा बाळगतात. सरकारी नोकऱ्या केवळ नोकरीची सुरक्षा आणि आदर देत नाहीत तर नेतृत्व करण्याच्या संधी देखील देतात.
अ. यूपीएससी नागरी सेवा
- आयएएस, आयपीएस, आयएफएस सारख्या प्रतिष्ठित भूमिका
- पदवी आवश्यक आहे; महाविद्यालयासोबत बारावीनंतर तयारी सुरू होऊ शकते
- आज भारतातील अनेक यशस्वी महिला नागरी नोकर
ब. एसएससी (स्टाफ सिलेक्शन कमिशन)
- क्लर्क, असिस्टंट, इन्स्पेक्टर आणि बरेच काही यांच्या परीक्षा
- चांगल्या पगारासह सरकारी नोकऱ्या सुरक्षित करा
क. बँकिंग परीक्षा
- एसबीआय पीओ, आयबीपीएस पीओ, आरबीआय असिस्टंट
- पदवी आवश्यक आहे, परंतु लवकर नियोजन उपयुक्त आहे
ड. संरक्षण सेवा
- मुली एनडीए (२०२१ पासून), सीडीएससाठी अर्ज करू शकतात किंवा हवाई दलात सामील होण्यासाठी एएफसीएटी घेऊ शकतात
- लष्कर, नौदल आणि हवाई दलातील करिअर महिलांचे वाढत्या प्रमाणात स्वागत करत आहेत
ई. शिक्षण आणि शिक्षण
- बी.एड. किंवा पदवी नंतर डिप्लोमा
- शिक्षण हा एक उदात्त व्यवसाय आहे, विशेषतः ग्रामीण भारतात जिथे महिला शिक्षक आदर्श आहेत
- कौशल्य-आधारित आणि व्यावसायिक अभ्यासक्रम
काही मुली व्यावहारिक कौशल्ये किंवा अल्पकालीन डिप्लोमा अभ्यासक्रम पसंत करू शकतात. हे बजेट-अनुकूल आणि जलद शिकण्यास सोपे आहेत.
अ. सौंदर्य आणि निरोगीपणा
- सौंदर्यप्रसाधन, मेकअप कलात्मकता, स्पा थेरपी
- सलून आणि चित्रपट उद्योगात प्रशिक्षित व्यावसायिकांची वाढती मागणी
ब. पाककला कला आणि बेकिंग
- बेकरी, पाककला कला, अन्न स्टाइलिंगमधील अभ्यासक्रम
- हॉटेल, कॅफेमधील करिअर किंवा स्वतःचा अन्न व्यवसाय सुरू करणे
क. परदेशी भाषा
- फ्रेंच, जर्मन, जपानी किंवा मंदारिन शिकणे
- भाषांतर, बहुराष्ट्रीय कंपन्या, अध्यापन, पर्यटनातील संधी
ड. डिजिटल मार्केटिंग आणि सोशल मीडिया
- एसइओ, एसईएम, कंटेंट रायटिंग, इन्फ्लुएंसर मार्केटिंग
- महिला उद्योजक आणि फ्रीलांसर या क्षेत्रात वर्चस्व गाजवतात
इ. फोटोग्राफी आणि व्हिडिओग्राफी
- सर्जनशील मुलींसाठी आदर्श
- मीडिया हाऊसेस, लग्नाचे फोटो, सोशल मीडिया मोहिमा यामधील संधी
- उद्योजकता आणि स्टार्ट-अप्स
स्टार्ट-अप इंडिया सारख्या सरकारी उपक्रमांमुळे आणि उपलब्ध डिजिटल साधनांमुळे, मुली नोकरी शोधणाऱ्यांऐवजी नोकरी निर्माण करणाऱ्या बनू शकतात.
मुलींसाठी लोकप्रिय स्टार्ट-अप कल्पना
- ऑनलाइन बुटीक किंवा फॅशन लेबल्स
- हस्तनिर्मित हस्तकला, दागिने किंवा कला उत्पादने
- सेंद्रिय त्वचा निगा आणि सौंदर्य उत्पादने
- स्वतंत्र लेखन, डिझायनिंग किंवा मार्केटिंग
- यूट्यूब चॅनेल किंवा इंस्टाग्राम-आधारित व्यवसाय
फाल्गुनी नायर (न्याका), किरण मजुमदार शॉ (बायोकॉन) आणि विनीता सिंग (सुगर कॉस्मेटिक्स) सारख्या महिला उद्योजक काय शक्य आहे याची चमकदार उदाहरणे आहेत.
क्रीडा आणि परफॉर्मिंग आर्ट्समधील करिअर
शारीरिक किंवा परफॉर्मिंग आर्ट्सची आवड असलेल्या मुली त्यांच्या प्रतिभेला व्यवसायात बदलू शकतात.
अ. क्रीडा
- शारीरिक शिक्षण किंवा विशेष क्रीडा प्रशिक्षणातील अभ्यासक्रम
- व्यावसायिक खेळाडू, प्रशिक्षक, फिटनेस प्रशिक्षक, योग प्रशिक्षक म्हणून करिअर
- पी.व्ही. सिंधू आणि मेरी कोम सारख्या भारतीय महिला खेळाडू हजारो लोकांना प्रेरणा देतात
ब. कला सादरीकरण
- अभ्यासक्रम: बॅचलर ऑफ ललित कला (बीएफए), नृत्य, संगीत, नाटक
- नाट्य, चित्रपट, संगीत बँड, टेलिव्हिजन आणि ओटीटी प्लॅटफॉर्ममधील करिअर
- शिक्षण आणि सांस्कृतिक संस्थांमध्ये संधी
- परदेशात शिक्षण घेणे
अनेक भारतीय मुली आंतरराष्ट्रीय स्तरावरील ओळख आणि कौशल्ये मिळविण्यासाठी परदेशात शिक्षण घेण्याचे स्वप्न पाहतात.
- लोकप्रिय ठिकाणे: अमेरिका, यूके, कॅनडा, ऑस्ट्रेलिया, जर्मनी
- लोकप्रिय अभ्यासक्रम: STEM, व्यवसाय, डिझाइन, आदरातिथ्य, मानव्यशास्त्र
हुशार मुलींना पाठिंबा देण्यासाठी भारतीय आणि परदेशी विद्यापीठांकडून शिष्यवृत्ती उपलब्ध आहेत
लक्षात ठेवायच्या स्पर्धात्मक परीक्षा
काही परीक्षा फायदेशीर करिअर उघडतात आणि कॉलेजसोबत त्यांची तयारी करता येते:
- UPSC (IAS, IPS)
- SSC CGL आणि CHSL
- बँक PO आणि लिपिक परीक्षा (SBI, IBPS)
- रेल्वे भरती मंडळे (RRB)
- NDA आणि CDS (संरक्षणासाठी)
- NEET (औषधासाठी)
- JEE (अभियांत्रिकीसाठी)
- CLAT (कायद्यासाठी)
- NIFT, NID (डिझाइनसाठी)
- CUET (केंद्रीय विद्यापीठ प्रवेशांसाठी)
प्रत्येक मुलगी अद्वितीय असते आणि तिचा करिअर प्रवासही वेगळा असतो. योग्य मार्ग निवडण्यास मदत करण्यासाठी येथे काही टिप्स आहेत:
- तुमच्या ताकदी आणि आवडींचे मूल्यांकन करा (विज्ञान, कला, व्यवसाय, सर्जनशीलता इ.)
- या क्षेत्रातील समुपदेशक, मार्गदर्शक आणि व्यावसायिकांशी बोला
- नोकरीच्या संधी, आवश्यक शिक्षण आणि भविष्यातील वाढ यावर संशोधन करा
- जर ते तुमच्या आवडीशी जुळत असतील तर अपारंपरिक मार्गांचा अवलंब करण्यास घाबरू नका
- जिज्ञासू रहा आणि कौशल्य विकासासाठी तत्पर रहा.
भारत एका परिवर्तनाच्या उंबरठ्यावर आहे जिथे अधिकाधिक मुली नेतृत्वाच्या भूमिकांमध्ये पाऊल टाकत आहेत, व्यवसाय सुरू करत आहेत, रूढीवादी कल्पना तोडत आहेत आणि आदर्श बनत आहेत. तुम्ही डॉक्टर, डिझायनर, उद्योजक, शास्त्रज्ञ किंवा नागरी सेवक बनण्याचे स्वप्न पाहत असलात तरी, तुमचा प्रवास बारावीनंतर सुरू होतो.