Satara News बेकायदेशीर खडी क्रेशर बंद करण्यात यावा या मागणीसाठी कुसगांव, एकसर आणि व्याहळी गावातील सर्व ग्रामस्थांचा लाँग मार्च मुंबईच्या दिशेने निघाला आहे. नीरा नदीवरील पुलावर लोटांगन घालून आंदोलन करण्यात आलं. क्रशर परवाना रद्द करण्याचा आदेश जोपर्यंत आम्हाला मिळत नाही, तोपर्यंत आम्ही लाँग मार्च थांबवणार नाही, असा पवित्रा ग्रामस्थांनी घेतला आहे. या आंदोलनाच मुळ कारण असलेला खान क्रशर आहे तरी काय? या खान क्रशरमुळे निसर्गाची कशापद्धतीने हानी होते? भविष्यात याचे काय परिणाम भोगावे लागू शकतात? चला सविस्तर आणि सोप्या शब्दांत समजून घेऊ.
खडी क्रशर म्हणजे काय?
खडी क्रशर म्हणजे मोठ्या दगडांना (बोल्डर) लहान तुकड्यांमध्ये फोडण्यासाठी वापरण्यात येणारे यंत्र. हे यंत्र सामान्यतः खाणीजवळ, डोंगराळ भागात किंवा नदीकाठावर लावलेले असते. मोठ्या दगडांपासून खडी तयार केली जाते आणि ती विविध बांधकाम प्रकल्पांमध्ये वापरली जाते.
खडी क्रशरमुळे निसर्गाची हानी कशी होते?
1. हवामानातील बदल आणि धूळ प्रदूषण
खडी क्रशर सतत चालू असल्याने मोठ्या प्रमाणावर धूळ हवेत मिसळते. या धुळीमुळे पुढील गंभीर धोके निर्माण होतात,
- स्थानिक हवामानात बदल होतो.
- नागरिकांना श्वसनाचे त्रास होतात (दम्याचे वाढलेले प्रमाण).
- शाळकरी मुलं, वृद्ध आणि आजारी लोक यांना जास्त त्रास होतो.
2. वनस्पती आणि झाडांवर परिणाम
धुळीचा थर आजूबाजूच्या झाडांवर आणि पानांवर साचतो, ज्यामुळे झाडांच्या आरोग्यावरही गंभीर परिणाम होतो,
- वनस्पतींचा प्रकाश संश्लेषणाचा (Photosynthesis) क्रिया कमी होते.
- झाडांची वाढ खुंटते किंवा झाडं सुकतात.
- जैवविविधतेला धोका निर्माण होतो.
3. पाण्याचा स्रोत आणि भूगर्भजलावर परिणाम
क्रशरजवळील भागात पाण्याचा वापर मोठ्या प्रमाणावर केला जातो. ज्यामुळे भविष्यात पाण्याची समस्या निर्माण होण्याची शक्यता नाकारता येत नाही,
- यामुळे भूगर्भातील जलस्तर कमी होतो.
- नदी, विहीर, तलाव यामधील पाण्याची पातळी खाली जाते.
- स्थानिक शेतकऱ्यांना आणि जनतेला पाणीटंचाईला सामोरे जावे लागते.
4. डोंगर, जंगल आणि जमीन धोक्यात
खडीसाठी दगड फोडण्यासाठी डोंगर फोडले जातात आणि जंगल तोडले जाते. त्यामुळे:
- भू-स्खलनची शक्यता वाढते.
- प्राणी आणि पक्ष्यांचे निवासस्थान नष्ट होते.
- जमीन खचते आणि शेतीयोग्य जमीन निकामी होते.
5. ध्वनी प्रदूषण
क्रशर मशीन चालू असताना सतत मोठा आवाज होतो. या आवाजामुळे,
- स्थानिक नागरिकांच्या आरोग्यावर वाईट परिणाम होतो.
- कानांच्या आजारांपासून ते मानसिक तणावापर्यंत परिणाम होतात.
- पक्षी आणि प्राणी स्थलांतरित होतात.
कायद्यानुसार नियम असतानाही दुर्लक्ष
महाराष्ट्रात आणि भारतात खाणी आणि क्रशर यांसाठी पर्यावरणविषयक परवाने घेणे बंधनकारक आहे. मात्र, अनेक ठिकाणी बिनपरवानगी क्रशर चालवले जातात, किंवा नियम पाळले जात नाहीत. त्यामुळे पर्यावरणाची आणखी हानी होते.
खडी क्रशर हे बांधकाम क्षेत्रासाठी आवश्यक असले तरी, त्याचा वापर योग्य नियंत्रणाखाली न केल्यास निसर्गावर विनाशकारी परिणाम होतो. त्यामुळे:
- खडी क्रशरचे स्थान पर्यावरणदृष्ट्या संवेदनशील भागात नको.
- धूळ कमी करणारी तंत्रज्ञान वापरावी (जसे की पाण्याचे फवारे).
- स्थानिक नागरिकांची तक्रारी गंभीरपणे घ्याव्यात.
- शासनाने अधिक कठोर निरीक्षण करावे.
निसर्गाच्या संतुलनात हस्तक्षेप केल्यास मानवतेला मोठी किंमत मोजावी लागते. म्हणून खडी क्रशरच्या वापराबाबत जबाबदारीने आणि नियमांनुसार पावले उचलणे अत्यावश्यक आहे.
या सर्व गोष्टींचा विचार करता कुसगांवमध्ये खडी क्रशर प्रकल्प सुरू करण्यापूर्वी स्थानिक नागिरकांच्या तक्रारींचा गंभीरपणे विचार करण्यात आलेला नाही. वाई तालुका निसर्ग सौंदर्याने नटलेला आहे. सह्याद्रीच्या अंगाखांद्यावर या भागातील गावं उभी आहेत. त्यामुळे निसर्गाची हानी करणार हा प्रकल्प रद्द करण्याता यावा, या मागणीसाठी सर्व ग्रामस्थ आक्रमक झाले आहेत.