श्रावण (Shravan Somwar) महिना सुरू झाला की नवचैतन्याचा बहर सुरू होतो. भगवान शिवाला सर्वात प्रिय असणाऱ्या या महिन्यात मांसाहार पूर्णत: टाळला जातो. दर सोमवारी उपवास धरून शंकराची मनोभावे पूजा केली जाते. हिंदू पंचागामध्ये केलेल्या उल्लेखानुसार सूर्याने जेव्हा कर्क राशीत प्रवेश करतो तेव्हा श्रावण महिना सुरू होतो. असेही सांगितले जाते की, याच काळात समुद्रमंथन झाले आणि त्यातून बाहेर आलेलं विष शंकराने पिऊन जगाचे रक्षण केले. भगवान शंकराच्या या कृतीमुळे यांना “नीलकंठ” असं म्हटलं जातं. श्रावण महिना म्हणजे श्रद्धा, भक्ती आणि उपवास यांचा संगम, आणि या महिन्यात प्रत्येक सोमवारी भगवान शंकराचे व्रत ठेवले जाते. पण हे व्रत ठेवण्यामागे काय कारण आहे? व्रत करण्याची योग्य पद्धत काय आहे? व्रताचे फायदे काय आहेत? चला थोडक्यात जाणून घेऊया.
का करतात श्रावण सोमवारीचं व्रत?
भगवान शंकराला प्रसन्न करण्यासाठी – श्रावण सोमवारचे व्रत केल्याने शिवशंकर प्रसन्न होतात व भक्ताला आयुष्यभर आरोग्य, सुख आणि मनःशांती लाभते.
विवाहसंपन्नतेसाठी – अविवाहित मुली हे व्रत भावनेनं करतात, कारण असे मानले जाते की माते पार्वतीने शिवाची प्राप्ती याच व्रतानं केली होती.
पापमोचन आणि मोक्ष प्राप्ती – श्रावण सोमवार व्रत केल्याने पापांचे क्षालन होते आणि मोक्षप्राप्तीची वाट सुलभ होते.
मनोकामना पूर्ण होण्यासाठी – हे व्रत केल्याने मनातील इच्छांचा शुभ फलित मिळतो, असे मानले जाते.
व्रत करण्याची योग्य पद्धत
व्रत किती दिवस ठेवायचं?
- श्रावण महिन्यात येणाऱ्या चारही सोमवारी व्रत ठेवावे.
- काही ठिकाणी 16 सोमवार व्रतदेखील केले जाते.
उपवासाची वेळ
- सकाळी सूर्योदयापूर्वी उठून स्नान करून व्रताचा संकल्प करावा.
- दिवसभर उपवास करून संध्याकाळी पूजा आणि आरतीनंतर फळाहार घ्यावा.
श्रावण सोमवार व्रत पूजा विधी
- स्नान करून पवित्र होणे.
- घरातील पूजा स्थळी किंवा मंदिरात शिवलिंगाची प्रतिमा ठेवावी.
- पांढर्‍या किंवा पिवळ्या कपड्यांमध्ये पूजा करावी.
- शिवलिंगावर गंगाजळ, दूध, मध, दही, साखर, तूप यांचा अभिषेक करावा.
- बेलपत्र, धतूरा, आकड्याची फुलं, जाई-जुई, तुळस अर्पण करावी.
- “ॐ नमः शिवाय” या पंचाक्षरी मंत्राचा जप करावा – किमान 108 वेळा.
- आरती आणि मंत्र पठणानंतर नम्र प्रार्थना करून व्रताची सांगता करावी.
उपवासात काय खावे?
- दूध, फळं, शेंगदाण्याचं लाडू, साबुदाणा खिचडी, रताळ्याचे कटलेट, राजगिरा पराठे.
- प्यायला लिंबूपाणी, ताक, नारळपाणी, दूध घेतलं जातं.
काय टाळावे?
- तांदूळ, गहू, मीठ (सामान्य मीठ), कांदा-लसूण आणि मांसाहार टाळावा.
- अपवित्र वर्तन, खोटं बोलणं, वादविवाद, वाईट विचार यापासून दूर राहावं.
व्रताचे फायदे
- शारीरिक आणि मानसिक शुद्धीकरण
- सकारात्मक ऊर्जा प्राप्त होते
- मनोकामना पूर्ण होते
- शांत आणि एकाग्रचित्त मन तयार होते
- आध्यात्मिक प्रगतीची वाट मोकळी होते
विशेष टीप
- जर आरोग्यदृष्ट्या उपवास करणं शक्य नसेल, तर फळाहार व्रत केल्यानेही पुण्य प्राप्त होतं.
- घरच्या घरी पूजा करता येत नसेल, तर ‘ॐ नमः शिवाय’ चा जप तरी अवश्य करावा.
श्रावण सोमवार व्रत म्हणजे केवळ उपवास नव्हे, तर एक आध्यात्मिक साधना आहे. ही साधना भक्ती, संयम, सात्विकता आणि सकारात्मकतेची शिकवण देते. जीवनात शांती, समाधान आणि शुभ फलित हवं असेल तर हे व्रत श्रद्धेनं पाळावं.