पावसाळा आला की निसर्ग बहरून जातो. पावसाळा आणि हिवाळा हे दोन ऋतू म्हणजे जणू निसर्गाचा उत्सव साजरा करणारे ऋतू होय. निसर्गाच्या सानिध्यात मुक्तपणे संचार करण्यासाठी आणि निसर्गाच सौंदर्य पाहण्यासाठी या दोन ऋतूंमध्ये मोठ्या संख्येने लोकं बाहेर पडतात. परंतु याचबरोबर पावसाळ्यात विषाणूंचा प्रसारही प्रचंड वाढतो. त्यामुळे आपल्या खाण्यापिण्याच्या सवयींमद्ये त्याप्रमाणे बदल होणं सुद्धा गरजेच आहे. विशेष करुन आपल्या आहारात समाविष्ट असलेल्या भाज्या (Vegetables For Rainy Season ) आपल्याला अडचणीत आणण्याची शक्यता वाढते. त्यामुळे भाज्यांची निवड फार महत्त्वाची ठरते. या ब्लॉगमध्ये आपण पावसाळ्यात कोणत्या भाज्या खाल्ल्या पाहिजेत कोणत्या भाज्या टाळल्या पाहिजेत, याची सविस्तर माहिती जाणून घेणार आहोत. त्यामुळे हा ब्लॉग शेवटपर्यंत नक्की वाचा आणि जास्तीत जास्त शेअर करा.
1. पावसाळ्यात पचण्यास हलक्या भाज्या निवडाव्यात
पावसाळ्यात पचनशक्ती थोडी कमी होते. त्यामुळे पचायला जड भाज्या, कडधान्यं किंवा तेलकट पदार्थ टाळावे. त्याऐवजी हलक्या, ताज्या आणि फायबरयुक्त भाज्यांचा समावेश आहारात करावा. पावसात बाजारात सहज उपलब्ध असलेल्या, पोषणमूल्यांनी भरलेल्या काही विशिष्ट भाज्या आरोग्यासाठी अतिशय फायदेशीर ठरतात.
2. पावसाळ्यात खावयास योग्य भाज्यांची यादी
i) तोंडली (Ivy Gourd)
- फायदे: पचनास हलकी, लो-कॅलरी आणि फायबरयुक्त भाजी.
- कशी खावी: सुकट भाजी, आमटी किंवा कोशिंबीर म्हणून उपयोग.
ii) करले (Bitter Gourd)
- फायदे: रक्तशुद्धी, मधुमेहावर नियंत्रण, अँटीबॅक्टेरियल गुण.
- कशी खावी: करलं भाजून किंवा रस करून.
iii) मेथी (Fenugreek Leaves)
- फायदे: पचन सुधारते, सूज कमी करते, प्रतिकारशक्ती वाढवते.
- कशी खावी: पराठा, भाजी, थालीपीठात मिसळून.
iv) पालक (Spinach)
- फायदे: लोहयुक्त, फायबरने भरपूर, त्वचेसाठी चांगला.
- कशी खावी: भाजी, सूप किंवा पराठ्यात.
टीप: चांगल्या प्रकारे धुऊनच वापरावा.
v) गवार (Cluster Beans)
- फायदे: फायबरने भरपूर, मधुमेहासाठी चांगली.
- कशी खावी: सुकट भाजी किंवा वरणात.
vi) भेंडी (Lady Finger/Okra)
- फायदे: पाचनासाठी उत्तम, पोट साफ ठेवते.
- कशी खावी: भाजी, आमटी किंवा वरणात मिसळून.
vii) लाल माठ/चुकंदर (Red Amaranth/Beet Greens)
- फायदे: लोह व कॅल्शियमचा भरपूर स्रोत.
- कशी खावी: वरणात, भाजी म्हणून किंवा पराठ्यात.
viii) कोथिंबीर (Coriander Leaves)
- फायदे: शरीरात उष्णता नियंत्रित ठेवते, अँटीऑक्सिडंट.
- कशी खावी: चटणी, सूप किंवा भाजीत मिसळून.
ix) तिळवण (Ridge Gourd / Turai)
- फायदे: हलकी, अँटीबॅक्टेरियल, त्वचेसाठी चांगली.
- कशी खावी: वरणात, भाजी म्हणून.
x) कांदा (Onion)
- फायदे: नैसर्गिक अँटीबायोटिक, जंतुसंसर्ग टाळतो.
- कसा खावा: भाजीत, पराठ्यात किंवा कोशिंबिरीत.
3. पावसाळ्यात टाळाव्यात अशा भाज्या
i) काकडी व टोमॅटो
पावसाळ्यात पचनसंस्थेवर ताण येतो, त्यामुळे अतिशय थंड भाज्या टाळाव्यात.
ii) फुलकोबी, ब्रोकोली
या भाज्यांमध्ये पावसाळ्यात किडींचा प्रादुर्भाव जास्त असतो. खूप स्वच्छ धुऊनच वापराव्यात किंवा टाळाव्यात.
iii) सत्त्वयुक्त भाज्या जसे की सुरण, अरबी (Yam, Taro)
या भाज्या पचायला जड असतात. गॅस, अपचनाचा त्रास होऊ शकतो.
(सविस्तर माहिती खाली दिली आहे)
4. भाज्या खरेदी करताना काळजी
- ताज्या भाज्याच घ्या: जुना साठा किंवा पानगळी झालेल्या भाज्या घेऊ नका.
- पाण्याने स्वच्छ धुवा: पावसाळ्यात भाजीला चिखल, कृमी, कीटकांमुळे संसर्ग होण्याचा धोका असतो.
- सेंद्रिय/लोकल भाज्यांचा वापर करा: स्थानिक शेतकऱ्यांकडून मिळणाऱ्या भाज्या शुद्ध असतात.
5. पावसाळ्यात भाज्यांची योग्य शिजवण्याची पद्धत
- भाज्या पूर्ण शिजवाव्यात, कच्च्या भाज्या खाणे टाळावे.
- उकडून किंवा वाफवून खाल्ल्यास पोषणमूल्य टिकून राहते.
- फार तेलकट किंवा मसालेदार न करता साध्या पद्धतीने भाजी बनवावी.
- चवीनुसार हळद, हिंग, जिरे, ओवा वापरावा – यामुळे पचन सुधारते.
6. पावसाळ्यातील आहारात भाज्यांचा समावेश करताना टिप्स
सकाळी भाज्यांचा अधिक उपयोग करा: सकाळी पचनशक्ती चांगली असते.
- सूप व कढी प्रकारचा वापर करा: मेथी, पालक, कोथिंबीर सूप हे पचनासाठी चांगले.
- भाज्यांची कोशिंबीर थोड्या लिंबू रसात: अँटीऑक्सिडंट गुण वाढतात.
- सेंद्रिय मसाल्यांचा वापर: हळद, आलं, लसूण, मिरे यांचा भाज्यांसोबत वापर केल्याने रोगप्रतिकारक शक्ती वाढते.
7. पावसाळ्यात भाज्यांसोबत अजून काय खाल्ले पाहिजे?
आंबट वस्तू टाळाव्यात: दही, ताक, चटपटीत पदार्थ फारसे न खावे.
- ताजे फळ व उकडलेले अन्न जास्त घ्या.
- तूप किंवा मोहरी तेलात भाज्या परतल्यास पचन सुधारते.
8. पावसाळ्यातील आरोग्याच्या दृष्टीने विशेष सूचना
- पाणी उकळूनच प्यावे.
- कोरडे, गरम अन्न खावे.
- भाज्यांमध्ये थोडा हिंग, सुंठ, ओवा घालावा.
- शरीराची प्रतिकारशक्ती राखण्यासाठी भाज्या नियमित खाव्यात.
9. शाकाहारींच्या आहारात भाज्यांचा योग्य समतोल ठेवा
पावसाळा हा ऋतू पचनाच्या दृष्टीने थोडा अवघड असतो, म्हणून शाकाहारी व्यक्तींनी प्रथिने, फायबर, लोह आणि कॅल्शियम मिळवण्यासाठी भाज्यांचा विविध प्रकारांमध्ये समावेश करावा. चवीनुसार आणि पोषणमूल्य लक्षात घेऊन आहार ठरवावा.
पावसाळ्यात योग्य भाज्यांची निवड केल्यास तुमचं आरोग्य उत्तम राहील, पचन सुधारेल आणि रोगप्रतिकारशक्ती वाढेल. रोजच्या जेवणात विविध भाज्यांचा समावेश करून, स्वच्छता राखून आणि गरम अन्न खाऊन पावसाळ्यातील अनेक रोगांपासून स्वतःचा बचाव करता येतो. पालेभाज्या, उकडलेल्या सूपसारख्या भाज्या आणि कमी मसाल्याचे अन्न यामुळे पावसाचा आनंद घेत आरोग्यदायी जीवनशैली राखता येते.
Employment Contract – चाकरमान्यांसाठी महत्त्वाच, रोजगार करारच महत्त्व जाणून घ्या; वाचा…
पावसाळ्यात कोणत्या भाज्या टाळाव्यात?
पावसाळा हा ऋतू आल्यानंतर हवामानात दमटपणा वाढतो आणि त्याचा थेट परिणाम आपल्या आरोग्यावर होतो. या ऋतूत हवेत नमी अधिक असते, त्यामुळे बुरशी आणि जंतू लवकर वाढतात. त्यामुळे पावसाळ्यात खाण्यापिण्याची विशेष काळजी घेणे गरजेचे असते. विशेषतः भाज्या खरेदी करताना आणि त्या शिजवताना अधिक दक्षता घ्यावी लागते.ौ
१. फुलकोबी आणि पत्ता कोबी (Cauliflower & Cabbage)
या दोन्ही भाज्यांमध्ये पावसाळ्यात लहान कीटक, अळ्या, तसेच बुरशीचे प्रमाण अधिक असते. वरून स्वच्छ दिसणाऱ्या पानांमध्ये लपलेले जंतू दिसत नाहीत. पावसाळ्यात या भाज्यांमध्ये जास्त वेळा अन्न विषबाधा (फूड पॉइजनिंग) होण्याची शक्यता असते.
पर्याय: वाफवलेले टोमॅटो, गाजर, बीट किंवा मेथी वापरा.
२. भेंडी (Lady’s Finger)
भेंडी ही पचायला हलकी असली तरी दमट हवामानात तिच्या पृष्ठभागावर चिकटपणा वाढतो, त्यामुळे ती पटकन खराब होते. शिवाय पावसाळ्यात भेंडीवर बुरशीचे डाग दिसू शकतात, जे आरोग्यास अपायकारक ठरू शकतात.
३. दोडका, घोसाळी, शेवग्याच्या शेंगा (Ridged Gourd, Sponge Gourd, Drumsticks)
या प्रकारच्या भाज्या खूप नाजूक असतात. पावसाळ्यात यांच्यावर फंगस आणि जंतू पटकन वाढतात. अनेक वेळा त्या आतून खराब असतात पण वरून लक्षात येत नाही.
पर्याय: सुरण, दुधी भोपळा, टरई वाफवून खाणे फायदेशीर ठरते.
४. पालक, अळूची पाने आणि इतर पालेभाज्या (Spinach, Colocasia leaves, Leafy Greens)
पालेभाज्या या पावसात टाळाव्यात कारण त्या मातीखालून येतात आणि त्यात असलेले जंतू व बुरशी सहज पोटात जाऊन अपचन, जुलाब, अॅसिडिटी व कधीकधी फूड पॉइजनिंगही करू शकतात. जर खाल्ल्याच पाहिजेत, तर नीट धुऊन, वाफवून किंवा शिजवूनच खाव्यात.
पर्याय: कोबीऐवजी गाजर, बीट व वाफवलेली फळभाज्या निवडाव्यात.
५. काकडी, मुळे आणि इतर कच्च्या भाज्या (Cucumber, Radish, Raw Veggies)
या भाज्या सामान्यतः कच्च्या स्वरूपात खाल्ल्या जातात, पण पावसाळ्यात अशा भाज्यांमध्ये जंतू आणि बॅक्टेरिया वाढण्याचा धोका जास्त असतो. त्यामुळे पावसाळ्यात कच्च्या भाज्यांचे सेवन टाळावे.
पर्याय: उकडलेले गाजर, टोमॅटो सूप, किंवा शिजवलेले मटार वापरा.:
पावसाळा आल्यानंतर केवळ भिजणं टाळणं पुरेसं नाही, तर आपल्या आहारात सुद्धा योग्य बदल करणं तितकंच महत्त्वाचं आहे. चुकीच्या भाज्यांमुळे आरोग्यावर वाईट परिणाम होऊ शकतो. म्हणूनच फळभाज्या व वाफवलेल्या भाज्यांचा वापर करणे, पालेभाज्यांपासून सावध राहणे, आणि कच्च्या भाज्या शक्यतो टाळणे हे पावसाळ्यातील आरोग्य रक्षणासाठी महत्त्वाचे आहे. पावसाळा आनंदात घालवण्यासाठी या ब्लॉगमध्ये दिलेल्या महत्त्वाच्या टीप्स लक्षात ठेवा आणि काळजी घ्या.