First Indian Women
पुरुषी वर्चस्वाला भेदून, समजाचा विरोध झुगारून जगाच्या कानाकोपऱ्यात आपल्या नावाचा डंका वाजवणाऱ्या महिला भारतात घडल्या आणि घडत आहेत. एक काळ होता जेव्हा महिलांना सामजिक बंधनाच्या बेड्यांमध्ये झकडलं जात होतं. कोणतीही गोष्ट करण्याची त्यांना अनुमती नव्हती किंवा त्यासाठी त्यांना पुरुषांची परवानगी घ्यावी लागत होती. परंतु हळुहळू बदल होत गेला, महिलांच्या हक्कांसाठी लढणाऱ्यांची संख्या वाढू लागली. चुल आणि मुल यापलिकडेही महिलांचे अस्तित्व आहे, याची जाणीव समाजाला व्हावी यासाठी अनेक आंदोलन करण्यात आली. राजमाता जिजाऊ, सावित्रिबाई फुले, अहिल्याबाई होळकर, महात्मा ज्योतिबा फुले, महर्षी धोंडो केशव कर्वे यांसारख्या अनेक समाजसुधारकांनी महिलांच्या अन्यायाला वाच फोडली आणि त्यांना मुख्य प्रवाहात आणण्यासाठी आतोनात प्रयत्न केले. समजाचा विरोध झुगारुन, स्वत:चा जीव धोक्यात घालून महिलांच्या हक्कांसाठी त्यांनी आपले आयुष्य पणाला लावले. त्यामुळेच आज महिला प्रत्येक क्षेत्रात आघाडीवर आहेत, आपल्या नावाचा डंका सातासमुद्रापार वाजवत आहे.
भारतात अनेक असाधारण महिलांचा उदय झाला आहे ज्यांनी अनेक अडथळे तोडून विविध क्षेत्रात उल्लेखनीय कामगिरी केली आहे. राजकारणापासून ते अंतराळ संशोधनापर्यंत, या महिलांनी त्यांच्या संबंधित क्षेत्रात पहिलं पाऊल टाकत देशाची छाती अभिमानित फुलवली आहे.
१. राजकारण आणि प्रशासनातील पहिल्या भारतीय महिला
- भारताच्या पहिल्या महिला राष्ट्रपती – प्रतिभाताई पाटील
– वर्ष: २००७-२०१२
– उपलब्धी: प्रतिभा पाटील भारताच्या पहिल्या महिला राष्ट्रपती झाल्या, भारताच्या १२ व्या राष्ट्रपती म्हणून काम केले.
– महत्त्व: त्यांनी अधिक महिलांना उच्च राजकीय पदांवर प्रवेश करण्याचा मार्ग मोकळा केला. - भारताच्या पहिल्या महिला पंतप्रधान – इंदिरा गांधी
– वर्ष: १९६६-१९७७ आणि १९८०-१९८४
– यशस्वी: इंदिरा गांधी भारताच्या पहिल्या महिला पंतप्रधान आणि सर्वात प्रभावशाली राजकारण्यांपैकी एक होत्या.
– महत्त्व: हरित क्रांतीसह भारताच्या आर्थिक आणि लष्करी प्रगतीमध्ये त्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली. - लोकसभेच्या पहिल्या महिला अध्यक्ष – मीरा कुमार
– वर्ष: २००९-२०१४
– यशस्वी: मीरा कुमार लोकसभेच्या पहिल्या महिला अध्यक्ष झाल्या.
– महत्त्व: सभापती म्हणून त्यांनी संसदेच्या कनिष्ठ सभागृहातील वादविवाद आणि कामकाज हाताळले. - भारतातील पहिल्या महिला मुख्यमंत्री – सुचेता कृपलानी
– राज्य: उत्तर प्रदेश
– वर्ष: १९६३-१९६७
– यशस्वी: त्या भारतीय राज्याच्या पहिल्या महिला मुख्यमंत्री होत्या.
– महत्त्व: आर्थिक स्थिरता सुनिश्चित करून त्यांनी उत्तर प्रदेशचे एका महत्त्वाच्या काळात नेतृत्व केले. - भारतीय राज्याच्या पहिल्या महिला राज्यपाल – सरोजिनी नायडू
– राज्य: संयुक्त प्रांत (आता उत्तर प्रदेश)
– वर्ष: १९४७-१९४९
– यशस्वी: सरोजिनी नायडू भारतीय राज्याच्या पहिल्या महिला राज्यपाल होत्या.
– महत्त्व: त्या एक प्रमुख स्वातंत्र्यसैनिक आणि कवयित्री होत्या, ज्यांनी महिलांना राजकारणात येण्यास प्रेरित केले.
२. विज्ञान आणि तंत्रज्ञानातील पहिल्या भारतीय महिला
- अंतराळातील पहिली महिला – कल्पना चावला
– वर्ष: १९९७
– यशस्वी: कल्पना चावला अंतराळात जाणारी पहिली भारतीय वंशाची महिला अंतराळवीर होती.
– महत्त्व ती अंतराळ संशोधनातील महिलांसाठी जागतिक प्रेरणा बनली. - भारतीय अंतराळ संशोधन संघटना (इस्रो) च्या प्रमुखपदी असलेल्या पहिल्या महिला – रितू करिधल
– वर्ष: २०१९
– यशस्वी: ती इस्रोच्या चांद्रयान-२ मोहिमेच्या पहिल्या महिला मिशन संचालक होती. - शांती स्वरूप भटनागर पुरस्कार जिंकणारी पहिली महिला शास्त्रज्ञ – असीमा चॅटर्जी
– वर्ष १९६१
– यशस्वी असीमा चॅटर्जी ही सेंद्रिय रसायनशास्त्रातील संशोधनासाठी हा प्रतिष्ठित पुरस्कार मिळवणारी पहिली भारतीय महिला शास्त्रज्ञ होती.
क्रांतीज्योती सावित्रीबाई फुले यांच्या जयंती निमित्त महाराष्ट्राच्या शिरपेचात मानाचा तुरा रोवून उद्योग विश्वात आपल्या नावाचा डंका वाजवणाऱ्या Jayanti Kathale या सावित्रिच्या लेकीची यशोगाथा जाणून घेणे क्रमप्राप्त आहे. मध्यमवर्गीय कुटुंबात जन्माला आलेल्या जयंती या हुशार, मेहनती आणि कर्तृत्वान आहेत. महाराष्ट्राची खाद्यसंस्कृती सातासमुद्रापार घेऊन जाण्याचे श्रेय त्यांना दिले जाते. आजच्या घडीला त्यांच्या भारत, ऑस्ट्रेलिया, जपान आणि अमेरिकेमध्ये शाखा आहेत. एक प्रसिद्ध उद्योजिका बनण्यापर्यंतचा त्यांचा प्रवास लवचिकता, उत्कटता आणि सांस्कृतिक अभिमानाचा दाखला देतो. वाचा सविस्तर – Jayanti Kathale – सावित्रीच्या लेकीचा संपूर्ण जगात डंका, मराठमोळ्या जयंती कोठाळे यांची यशोगाथा
३. क्रीडा क्षेत्रातील पहिल्या भारतीय महिला
- ऑलिंपिक पदक जिंकणारी पहिली महिला – कर्णम मल्लेश्वरी
– वर्ष – २००० (सिडनी ऑलिंपिक)
– यशस्वी – तिने २००० सिडनी ऑलिंपिकमध्ये वेटलिफ्टिंगमध्ये कांस्यपदक जिंकले.
– महत्त्व – तिने भविष्यातील महिला ऑलिंपिक खेळाडूंसाठी मार्ग मोकळा केला. - ऑलिंपिक रौप्य पदक जिंकणारी पहिली महिला – पी.व्ही. सिंधू
वर्ष – २०१६ (रिओ ऑलिंपिक)
यशस्वी – तिने बॅडमिंटनमध्ये रौप्य जिंकले, असे करणारी पहिली भारतीय महिला बनली. - ग्रँड स्लॅम विजेती पहिली महिला – सानिया मिर्झा
– वर्ष: २००९ (ऑस्ट्रेलियन ओपन – मिश्र दुहेरी)
– यशस्वी: सानिया मिर्झाने टेनिसमध्ये भारताचे पहिले ग्रँड स्लॅम विजेतेपद जिंकले. - माउंट एव्हरेस्ट चढणारी पहिली महिला – बचेंद्री पाल
– वर्ष: १९८४
– यशस्वी: ती माउंट एव्हरेस्ट चढणारी पहिली भारतीय महिला होती.
४. लष्करी आणि संरक्षण क्षेत्रातील पहिल्या भारतीय महिला
- पहिली महिला फायटर पायलट – अवनी चतुर्वेदी
– वर्ष: २०१६
– यशस्वी: ती भारतीय हवाई दलातील पहिली महिला फायटर पायलट बनली. - एकट्याने लढाऊ विमान उडवणारी पहिली महिला – भावना कांत
– वर्ष: २०१९
– यशस्वी: भावना कांत एकट्याने लढाऊ विमान उडवणारी पहिली महिला पायलट बनली. - भारतीय सैन्यात अधिकारी म्हणून सामील होणारी पहिली महिला – प्रिया झिंगन
– वर्ष: १९९२
– यशस्वी: त्या भारतीय सैन्यात नियुक्त झालेल्या पहिल्या महिलांपैकी एक होत्या.
५. व्यवसाय आणि कॉर्पोरेट जगात पहिल्या भारतीय महिला
- बँकेच्या पहिल्या महिला सीईओ – अरुंधती भट्टाचार्य
– वर्ष: २०१३
– यशस्वी: त्या स्टेट बँक ऑफ इंडिया (SBI) च्या पहिल्या महिला अध्यक्षा होत्या. - भारतीय आयटी कंपनीच्या पहिल्या महिला सीईओ – रोशनी नादर मल्होत्रा
– वर्ष: २०२०
– उपलब्धी: त्या भारतीय आयटी कंपनी (एचसीएल टेक्नॉलॉजीज) प्रमुख असलेल्या पहिल्या महिला ठरल्या. - इन्फोसिसच्या पहिल्या महिला सीएफओ – नीलांजना रॉय
– वर्ष: २०२३
६. कला, संस्कृती आणि मनोरंजन क्षेत्रातील पहिल्या भारतीय महिला
- भारतरत्न जिंकणारी पहिली महिला – इंदिरा गांधी (वर्ष १९७१)
- नोबेल पारितोषिक जिंकणारी पहिली महिला – मदर तेरेसा (वर्ष १९७९)
- दादासाहेब फाळके पुरस्कार मिळवणारी पहिली महिला – देविका राणी (वर्ष १९६९)
७. कायदा आणि न्यायव्यवस्थेतील पहिल्या भारतीय महिला
- उच्च न्यायालयाच्या पहिल्या महिला मुख्य न्यायाधीश – लीला सेठ (वर्ष १९९१), न्यायालय – हिमाचल प्रदेश उच्च न्यायालय
- सर्वोच्च न्यायालयाच्या पहिल्या महिला न्यायाधीश – फातिमा बीवी (वर्ष १९८९)
या अग्रणी महिलांनी लिंगभावाच्या रूढी मोडल्या आहेत आणि त्यांच्या संबंधित क्षेत्रात इतिहास घडवला आहे. त्यांच्या कामगिरीमुळे भारतातील तरुण मुली आणि महिलांना उच्च ध्येय ठेवण्यासाठी आणि त्यांची स्वप्ने पूर्ण करण्यासाठी प्रेरणा मिळत आहे. साध्य केलेल्या प्रत्येक टप्प्यासह, त्या सिद्ध करतात की महिला सर्व क्षेत्रात उत्कृष्ट कामगिरी करण्यास सक्षम आहेत, संधी आणि पाठिंबा मिळाल्यास.
कुटुंब कितीही श्रीमंत असो अथवा गरीब, महिलांची भुमिका दोन्ही ठिकाणी समान राहिली आहे. कुटुंबांना घडवण्यात, नातेसंबंधांचे संगोपन करण्यात आणि घराचे सर्व कामकाज सुरळीत सुरू आहे का नाही, हे सुनिश्चित करण्यात महत्त्वाची भूमिका महिला वेळोवेळी बजावत आहेत. विविध भुमिकांमध्ये महिलांचा कुटुंबात वावर असतो, परंतु जबाबदारीची जाणीव ही सर्वांना समानच असते. आई, मुलगी, बहिण किंवा पत्नी म्हणून महिलांनी वेळोवेळी आपली भुमिका ठोस बजावली आहे. भावनिक होण्यापासून ते कठोर होण्यापर्यंत सर्वांनीच महिलांच्या प्रेमळ स्वभावासह रौद्ररुपाचा सामना एकदा तरी केला असेलच. वाचा सविस्तर – Importance Of Women – कुटुंबाचा आधारस्तंभ म्हणून महिलांची भुमिका, वाचा सविस्तर…