Side Effects Of Protein Powder
खेळाडू, बॉडीबिल्डर्स आणि फिटनेसची काळजी घेणाऱ्यांकडून प्रोटीन पावडरबद्दल तुम्ही एकलं असेलच. बाजारात सध्या अनेक कंपन्या प्रोटीन पावडर पुरवत आहेत. जास्त करून जीमला जाणारे तरुण आणि तरुणी मोठ्या प्रमाणात प्रोटीन पावडरचे सेवन करताना दिसत आहेत. सर्वच कंपन्या चुकीची प्रोटीन पावडर देत नसल्या तरी, आजही अनेक कंपन्या प्रोटीन पावडरच्या माध्यामातून तरुणांची फसवणूक करताना दिसत आहेत. प्रोटीन पावडरचे अनेक फायदे आहेत, त्यासाठी त्याचा योग्य वापर हा करावा लागतो. परंतु चुकीच्या पद्धतीने प्रोटीन पावडरचे सेवन केल्यास त्याचा आरोग्यावर गंभीर पिरणाम होऊ शकतो. त्यामुळे हे संभाव्य धोके जाणून घेणे गरजेचे आहे. तुम्ही सुद्धा प्रोटीन पावडर घेत असाल किंवा घेण्याच्या विचारात असाल, तर हा लेख तुमच्या साठीच आहे.
१. पचनाच्या समस्या
अ) पोटफुगी आणि गॅस
अनेक प्रोटीन पावडरमध्ये लैक्टोज असते, ज्यामुळे पोटफुगी आणि गॅस होऊ शकतो, विशेषतः लैक्टोज असहिष्णु असलेल्या व्यक्तींसाठी. विशेषतः मठ्ठा प्रोटीन कॉन्सन्ट्रेटमध्ये लक्षणीय प्रमाणात लैक्टोज असते, ज्यामुळे काही लोकांसाठी ते पचण्यास कठीण जाऊ शकते.
ब) अतिसार आणि पोटात मुरडा मारणे
प्रथिने पावडरचे जास्त सेवन, विशेषतः दुग्धजन्य पदार्थांमध्ये मिसळल्यास, अतिसार किंवा पोटात मुरडा मारू शकतो. हे बहुतेकदा शरीराला एकाच वेळी जास्त प्रमाणात प्रथिने योग्यरित्या पचवता येत नसल्याने होते.
क) बद्धकोष्ठता
काही प्रथिने पावडरमध्ये फायबरची कमतरता असते आणि पुरेशा हायड्रेशनशिवाय जास्त प्रमाणात सेवन केल्यास ते बद्धकोष्ठतेस कारणीभूत ठरू शकतात. जे लोक फायबरचे सेवन संतुलित न करता उच्च-प्रथिने आहार घेतात त्यांना अनेकदा पचनक्रियेच्या त्रासाला सामोरं जावं लागतं.
२. मूत्रपिंडाच्या समस्या
अ) मूत्रपिंडाचा ताण वाढतो
उच्च-प्रथिने आहार मूत्रपिंडांवर अतिरिक्त ताण आणू शकतो, विशेषतः ज्या व्यक्तींना आधीच मूत्रपिंडाचा आजार आहे. मूत्रपिंड प्रथिने चयापचयातून कचरा उत्पादने फिल्टर करतात आणि जास्त प्रथिने सेवन कालांतराने या अवयवांना ओव्हरलोड करू शकते.
ब) मूत्रपिंडातील मुतखड्याचा धोका
पुरेसे हायड्रेशनशिवाय जास्त प्रथिने सेवन केल्याने मूत्रपिंडातील दगडांचा धोका वाढू शकतो. मठ्ठा आणि केसीन सारख्या प्राण्यांपासून बनवलेल्या प्रथिनांमध्ये प्युरिन असतात, जे यूरिक ऍसिडमध्ये मोडतात. शरीरात यूरिक ऍसिडचे उच्च प्रमाण मूत्रपिंडातील दगड तयार होण्यास हातभार लावू शकते.
३. यकृताच्या समस्या
यकृताच्या कार्यासाठी प्रथिने आवश्यक असली तरी, प्रथिने पावडरचे जास्त सेवन यकृताच्या आरोग्यावर नकारात्मक परिणाम करू शकते, विशेषतः यकृताचा आजारा असलेल्या व्यक्तींसाठी. यकृत प्रथिने चयापचयातून नायट्रोजन प्रक्रिया करते आणि जास्त प्रथिने सेवन केल्याने अवयवावर भार पडू शकतो, ज्यामुळे संभाव्य गुंतागुंत सारखी परिस्थिती निर्माण होऊ शकते.
४. निर्जलीकरण
उच्च प्रथिनेयुक्त आहारामुळे नायट्रोजन उत्पादन वाढल्यामुळे निर्जलीकरण होऊ शकते. प्रथिने चयापचयातून नायट्रोजन कचरा बाहेर काढण्यासाठी शरीराला जास्त पाण्याची आवश्यकता असते. जर एखाद्या व्यक्तीने प्रथिने पूरक आहार घेत असताना पुरेसे पाणी घेतले नाही तर त्यांना कोरडे तोंड, चक्कर येणे आणि थकवा यासारखी निर्जलीकरणाची लक्षणे जाणवू शकतात.
५. पोषक तत्वांचा असंतुलन
अ) आवश्यक पोषक तत्वांचा अभाव
प्रथिने पावडरवर जास्त अवलंबून राहणे आणि संपूर्ण अन्नाकडे दुर्लक्ष केल्याने पोषक तत्वांचे असंतुलन होऊ शकते. संपूर्ण अन्न आवश्यक जीवनसत्त्वे, खनिजे आणि फायबर प्रदान करते जे प्रथिने पावडरमध्ये कमी असू शकतात.
ब) कॅल्शियम कमी होणे आणि हाडांच्या आरोग्याचे धोके
विशेषतः प्राण्यांच्या स्रोतांमधून जास्त प्रमाणात प्रथिनांचे सेवन केल्याने मूत्रात कॅल्शियम कमी होऊ शकते. कालांतराने, यामुळे हाडे कमकुवत होऊ शकतात आणि ऑस्टियोपोरोसिसचा धोका वाढू शकतो, विशेषतः जे व्यक्ती पुरेसे कॅल्शियमयुक्त अन्न सेवन करत नाहीत त्यांच्यामध्ये.
६. हृदयरोगाचा वाढता धोका
काही प्रथिने पावडरमध्ये जास्त प्रमाणात साखर, अस्वास्थ्यकर चरबी आणि कृत्रिम घटक असतात. कालांतराने हे सेवन केल्याने वजन वाढू शकते, कोलेस्टेरॉलची पातळी वाढू शकते आणि हृदयरोगाचा धोका वाढू शकतो. याव्यतिरिक्त, लाल मांसावर आधारित प्रथिने पूरकांमध्ये संतृप्त फॅट्स असू शकतात, जे जास्त प्रमाणात सेवन केल्यास हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी समस्या निर्माण करू शकतात.
७. ऍलर्जीक प्रतिक्रिया आणि संवेदनशीलता
अ) दुग्धशर्करा असहिष्णुता आणि दुग्धजन्य पदार्थांची ऍलर्जी
मठ्ठा आणि केसीन प्रोटीन पावडर हे दुग्धजन्य पदार्थांपासून बनवले जातात आणि लैक्टोज असहिष्णुता किंवा दुग्धजन्य पदार्थांची ऍलर्जी असलेल्या व्यक्तींमध्ये ऍलर्जीक प्रतिक्रिया निर्माण करू शकतात. लक्षणे म्हणजे पोटफुगी, पोटदुखी, मळमळ आणि अतिसार.
ब) सोया प्रोटीन संवेदनशीलता
सोया प्रोटीन पावडरमुळे काही व्यक्तींमध्ये ऍलर्जीक प्रतिक्रिया होऊ शकतात, ज्यामुळे अंगावर उठणार्या पित्ताच्या गाठी, खाज सुटणे आणि श्वास घेण्यास त्रास होणे अशी लक्षणे उद्भवू शकतात.
क) ग्लूटेन संवेदनशीलता
काही प्रोटीन पावडरमध्ये ग्लूटेन असते, ज्यामुळे सेलिआक रोग किंवा ग्लूटेन असहिष्णुता असलेल्या लोकांमध्ये प्रतिकूल प्रतिक्रिया निर्माण होऊ शकतात.
८. जड धातूंचे दूषित होणे
काही प्रोटीन पावडरमध्ये शिसे, आर्सेनिक, कॅडमियम आणि पारा यासारखे हानिकारक जड धातू असल्याचे आढळून आले आहे. या दूषित पदार्थांच्या दीर्घकाळ संपर्कात राहिल्याने गंभीर आरोग्याचे धोके निर्माण होऊ शकतात, ज्यामध्ये न्यूरोलॉजिकल नुकसान, अवयवांचे विषारीपणा आणि कर्करोगाचा धोका वाढणे यांचा समावेश आहे. दूषित उत्पादने टाळण्यासाठी, गुणवत्ता आणि सुरक्षिततेसाठी तृतीय-पक्ष चाचणी घेणाऱ्या प्रतिष्ठित ब्रँड निवडा.
९. हार्मोनल असंतुलन
अ) कृत्रिम हार्मोन्स आणि अॅडिटिव्ह्ज
काही प्रोटीन पावडरमध्ये, विशेषतः गैर-सेंद्रिय स्त्रोतांपासून मिळवलेल्या, कृत्रिम हार्मोन्स आणि अॅडिटिव्ह्ज असू शकतात जे शरीराच्या नैसर्गिक हार्मोन्स संतुलनास व्यत्यय आणतात.
ब) टेस्टोस्टेरॉन आणि इस्ट्रोजेन पातळीवर परिणाम
सोया प्रथिनांमध्ये फायटोएस्ट्रोजेन असतात, जे शरीरात इस्ट्रोजेनची नक्कल करू शकतात आणि हार्मोन लेव्हलवर परिणाम करू शकतात. पुरुषांमध्ये एल. जास्त प्रमाणात प्रथिनांचे सेवन कॉर्टिसोल पातळी वाढण्याशी देखील जोडले गेले आहे, जे ताण आणि हार्मोनल असंतुलनास कारणीभूत ठरू शकते.
१०. वजन वाढणे आणि कॅलरीज
प्रथिन पावडर बहुतेकदा वजन कमी करणारे पूरक म्हणून विकले जातात, परंतु पुरेशा शारीरिक हालचालीशिवाय जास्त प्रमाणात सेवन केल्याने वजन वाढू शकते. अनेक प्रथिन पावडरमध्ये साखर आणि कृत्रिम गोड पदार्थ असतात जे कॅलरीजचे सेवन वाढवतात आणि चरबी जमा होण्यास हातभार लावू शकतात.
११. खराब दर्जाचे घटक आणि कृत्रिम पदार्थ
सर्व प्रथिने पावडर समान तयार केले जात नाहीत. काही ब्रँडमध्ये पुढील गोष्टी समाविष्ट आहेत.
- कृत्रिम गोड पदार्थ (जसे की एस्पार्टम आणि सुक्रॅलोज), जे पचन समस्या निर्माण करू शकतात.
- प्रिझर्व्हेटिव्ह्ज आणि कृत्रिम चव, जे ऍलर्जी निर्माण करू शकतात.
- फिलर्स आणि हानिकारक पदार्थांसह कमी दर्जाचे प्रथिने स्रोत.
- नेहमी घटक लेबल्स तपासा आणि कमीत कमी पदार्थांसह उच्च दर्जाचे, स्वच्छ प्रथिने पावडर निवडा.
प्रोटीन पावडर सुरक्षितपणे कशी वापरावी
अ) योग्य प्रकारचे प्रथिन निवडा
- मठ्ठा प्रथिने आयसोलेट – कमी प्रमाणात लैक्टोज आणि बहुतेक लोकांसाठी योग्य.
- वनस्पती-आधारित प्रथिने – दुग्धजन्य पदार्थांची ऍलर्जी असलेल्यांसाठी वाटाणा, तांदूळ किंवा भांग प्रथिने.
- कोलेजन प्रथिने – त्वचा आणि सांधे आरोग्यास समर्थन देते.
ब) संतुलित आहार राखा
- अंडी, चिकन, मासे, शेंगा आणि काजू यासारख्या संपूर्ण अन्न स्रोतांमधून प्रथिने मिळवा.
- प्रथिने पावडरचा वापर खऱ्या अन्नासाठी पर्याय म्हणून नाही तर पूरक म्हणून करा.
क) हायड्रेटेड रहा
प्रथिने वाढलेल्या सेवनामुळे होणाऱ्या निर्जलीकरणाचा सामना करण्यासाठी भरपूर पाणी प्या.
ड) शिफारस केलेल्या डोसचे पालन करा
- बहुतेक व्यक्तींसाठी शिफारस केलेले प्रथिन सेवन प्रति किलोग्राम शरीराच्या वजनाच्या सुमारे 0.8 ते 1.2 ग्रॅम आहे.
- आरोग्यसेवा व्यावसायिकाने सल्ला दिल्याशिवाय शिफारस केलेल्या दैनिक मर्यादेपेक्षा जास्त करू नका.
इ) तृतीय-पक्ष चाचणी पहा
NSF, इन्फॉर्म्ड चॉइस किंवा USP सारख्या संस्थांनी शुद्धता आणि सुरक्षिततेसाठी चाचणी केलेले प्रोटीन पावडर निवडा.
प्रथिन पावडर ही दैनंदिन प्रथिनांच्या गरजा पूर्ण करण्याचा एक सोयीस्कर मार्ग असला तरी, जास्त किंवा अयोग्य वापरामुळे पचन समस्या, मूत्रपिंडाचा ताण, हार्मोनल असंतुलन आणि अतिरिक्त वजन वाढणे यासारखे दुष्परिणामांच्या समस्या निर्माण होऊ शकतात. फायदे वाढवण्यासाठी आणि जोखीम कमी करण्यासाठी, उच्च-गुणवत्तेच्या प्रोटीन पावडर निवडा, त्यांचे माफक प्रमाणात सेवन करा आणि संपूर्ण अन्नासह संतुलित आहार घ्या. तुमच्या आहारात किंवा पूरक आहारात महत्त्वपूर्ण बदल करण्यापूर्वी नेहमीच आरोग्यसेवा व्यावसायिकांचा सल्ला घ्या. आपलं आरोग्य आपल्या हातात आहे, त्यामुळे चुकीच्या पद्धतीने कोणत्याही गोष्टीच्या आहारी जाऊ नका. वेळोवेळी डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.